هر پروژه ساختمانی برای پیشرفت نیاز به سازه‌های موقتی دارد که امکان کار در ارتفاع را فراهم کنند. داربست‌ها دقیقاً همین وظیفه را بر عهده دارند. اما داربست تنها یک سازه ساده نیست؛ بلکه یکی از حساس‌ترین بخش‌های پروژه است که باید مطابق با آیین‌نامه نصب و ایمنی اجرا شود. اهمیت موضوع آن‌قدر بالاست که کوچک‌ترین خطا در نصب یا استفاده از داربست می‌تواند منجر به سقوط، مصدومیت و حتی مرگ شود. به همین دلیل، چه از داربست فلزی نو استفاده کنید، چه از داربست دست دوم، و چه بخواهید با لوله داربست ۶ متری یک سازه بسازید، رعایت مقررات ایمنی الزامی است.
چرا داربست در پروژه‌های ساختمانی ضروری است؟
- ایجاد دسترسی ایمن
بدون وجود داربست، اجرای کارهایی مثل نماکاری، بتن‌ریزی در ارتفاع، گچ‌کاری یا حتی تعمیرات جزئی تقریباً غیرممکن است. داربست یک مسیر مطمئن برای حرکت کارگران در ارتفاع ایجاد می‌کند.
- کاهش خطرات
استفاده از نردبان یا ابزار غیرایمن می‌تواند حوادث شدیدی ایجاد کند. داربست با ایجاد یک سکوی پایدار، امنیت کار را بالا می‌برد.
- افزایش سرعت و کیفیت اجرا
وقتی لوله داربست ۶ متری به‌صورت درست و استاندارد نصب می‌شود، کارگران می‌توانند آزادانه و راحت کار کنند. همین موضوع باعث سرعت بیشتر و کیفیت بهتر اجرا خواهد شد.
انواع داربست و ویژگی‌های هرکدام
داربست فلزی
- ساخته شده از فولاد با مقاومت بالا
- قابلیت استفاده چندباره در پروژه‌های مختلف
- نصب آسان‌تر نسبت به داربست‌های چوبی قدیمی
- عمر طولانی و مقاومت در برابر بارهای سنگین
داربست دست دوم
- انتخاب اقتصادی برای پیمانکاران
- در صورت استاندارد بودن، همان کیفیت داربست نو را دارد
- قبل از نصب باید کاملاً بررسی و آزمایش شود
- بهترین گزینه برای پروژه‌هایی با بودجه محدود
- پرکاربردترین قطعه در ساخت داربست فلزی
- باید کاملاً مستقیم، بدون ترک یا زنگ‌زدگی باشد
- در پایه‌ها، مهاربندی‌ها و سکوها استفاده می‌شود
- انتخاب جنس و ضخامت استاندارد، تضمین‌کننده ایمنی کل سازه است
مراحل نصب داربست مطابق آیین‌نامه نصب و ایمنی داربست
آماده‌سازی زمین
- سطح نصب باید محکم و هموار باشد.
- اگر زمین سست یا لغزنده باشد، احتمال فرورفتن پایه‌ها وجود دارد.
- استفاده از کفشک فلزی یا صفحه زیرپایه در چنین مواردی الزامی است.
نصب پایه‌ها
- پایه‌ها باید به‌صورت عمودی و تراز نصب شوند.
- لوله‌های عمودی بهتر است از نوع ۶ متری باشند تا استحکام بیشتری ایجاد کنند.
اتصال لوله‌ها
- بست داربست باید از نوع استاندارد باشند.
- هر بست باید با آچار مخصوص و به اندازه لازم محکم شود.
مهاربندی
- داربست باید به سازه اصلی مهار شود تا در برابر باد و لرزش مقاوم باشد.
- استفاده از مهارهای ضربدری به‌ویژه در ارتفاعات الزامی است.
اصول ایمنی در حین کار با داربست
تجهیزات ایمنی فردی
- کلاه ایمنی برای جلوگیری از آسیب‌های ناشی از سقوط اجسام
- کمربند ایمنی برای مهار کارگر در صورت لغزش
- کفش ایمنی با کفی ضدلغزش
محدودیت‌های بارگذاری
- هر داربست ظرفیت مشخصی دارد.
- نباید مصالح سنگین روی سکوها انباشته شود.
- حتی بهترین داربست فلزی هم اگر بارگذاری بیش از حد شود، خطرناک خواهد بود.
پیشگیری از سقوط اجسام
- ابزار نباید به‌صورت آزاد روی سکو قرار گیرد.
- استفاده از کیسه یا طناب ایمنی برای حمل ابزار توصیه می‌شود.
نگهداری و بازرسی داربست
بازرسی روزانه
- قبل از شروع کار، باید همه اتصالات و لوله‌ها بررسی شوند.
- بعد از هر تغییرات جوی مثل باران یا باد شدید، دوباره بازبینی لازم است.
تعویض قطعات فرسوده
- لوله‌های خمیده، زنگ‌زده یا ترک‌دار باید کنار گذاشته شوند.
- بست‌های شکسته یا شل هرگز نباید دوباره استفاده شوند.
اهمیت کیفیت
- استفاده از لوله داربست ۶ متری استاندارد و باکیفیت، ایمنی کل داربست را تضمین می‌کند.
- داربست دست دوم هم اگر قطعاتش بررسی و تأیید شوند، می‌تواند ایمن باشد.
استانداردها و مقررات قانونی نصب داربست
مقررات وزارت کار
- استفاده از داربست باید تحت نظر سرپرست یا فرد متخصص انجام شود.
- هیچ کارگری حق ندارد روی داربست معیوب کار کند.
- بارگذاری بیش از ظرفیت داربست ممنوع است.
الزامات فنی
- عرض سکوی کار نباید کمتر از ۶۰ سانتی‌متر باشد.
- فاصله بین داربست و دیوار باید طوری باشد که کارگر آزادانه حرکت کند.
- ارتفاع نرده‌های محافظ باید حداقل ۱ متر باشد.
خرید داربست و تجهیزات استاندارد
انتخاب داربست مناسب تنها به قیمت محدود نمی‌شود؛ کیفیت و استاندارد بودن اتصالات داربست مهم‌ترین اصل است. خرید داربست فلزی یا لوله داربست ۶ متری از مراکز معتبر، بهترین راه برای جلوگیری از خطرات احتمالی است. اگر به دنبال خرید داربست دست دوم سالم یا داربست نو هستید، سایت قالب علیخانی یکی از معتبرترین منابعی است که محصولات استاندارد و مطمئن ارائه می‌دهد.
آیین‌نامه رسمی نصب و ایمنی داربست در ایران
تدوین مقررات
- مبنای اصلی، آیین‌نامه حفاظت و ایمنی در کارهای ساختمانی است که توسط وزارت کار منتشر شده.
- این آیین‌نامه شامل دستورالعمل‌های کامل درباره طراحی، نصب، استفاده و بازرسی داربست‌هاست.
- در بخش مربوط به داربست، مواردی مثل حداقل عرض سکو، نحوه نصب نرده‌های محافظ، شرایط بارگذاری و الزامات مهاربندی به‌طور دقیق توضیح داده شده.
مهم‌ترین الزامات قانونی
- نصب و برچیدن داربست باید فقط توسط افراد آموزش‌دیده و ماهر انجام شود.
- کار بر روی داربست بدون کلاه ایمنی، کمربند ایمنی و کفش مناسب ممنوع است.
- در هر ۹ متر ارتفاع، داربست باید به سازه اصلی ساختمان مهار شود.
- سکوی داربست باید از تخته‌های سالم، بدون ترک و دارای ضخامت کافی ساخته شود.
- بارگذاری بیش از حد مجاز ممنوع است؛ ظرفیت هر داربست در آیین‌نامه مشخص شده.
بازرسی و مسئولیت حقوقی
- کارفرما موظف است قبل از استفاده، داربست را بازبینی و تأیید کند.
- اگر حادثه‌ای به دلیل نقص در داربست رخ دهد، کارفرما و پیمانکار مسئول مستقیم خواهند بود.
- در صورت عدم رعایت آیین‌نامه، علاوه بر خسارت‌های مالی و جانی، پیگرد قانونی هم وجود دارد.
نقش استاندارد ملی
- سازمان استاندارد ملی ایران، مشخصات فنی لوله داربست ۶ متری و سایر تجهیزات را تعیین کرده.
- داربست فلزی یا داربست دست دوم اگر مطابق با این استانداردها نباشد، اجازه استفاده در پروژه‌های رسمی را ندارد.
بارگذاری مجاز و تست ایمنی داربست
یکی از مهم‌ترین اصول آیین‌نامه نصب و ایمنی داربست، رعایت ظرفیت بارگذاری است. داربست‌ها برای تحمل وزن مشخصی طراحی شده‌اند و اضافه‌بار می‌تواند باعث ریزش کل سازه شود.
- بار مرده: شامل وزن خود داربست (لوله‌ها، بست‌ها و سکوها).
- بار زنده: وزن کارگران، ابزار و مصالحی که روی داربست قرار می‌گیرند.
- توزیع بار: بار باید به‌صورت یکنواخت روی سکوی داربست پخش شود، نه اینکه همه در یک نقطه متمرکز شوند.
روش‌های تست ایمنی
۱. تست بصری: بررسی سلامت لوله‌ها و بست‌ها قبل از هر بار استفاده.
۲. تست بارگذاری آزمایشی: قراردادن بار مشخص روی سکوی داربست برای اطمینان از مقاومت آن.
۳. بازرسی دوره‌ای: بعد از هر طوفان، بارندگی یا جابه‌جایی، تمام اتصالات دوباره بررسی شوند.
اگر این اصول رعایت نشود، حتی مقاوم‌ترین داربست فلزی یا داربست دست دوم سالم هم می‌تواند خطرآفرین شود. رعایت ظرفیت بار و تست مداوم، ضامن ایمنی کل پروژه است.
جمع‌بندی
آیین‌نامه نصب و ایمنی داربست فقط یک مجموعه مقررات نیست؛ بلکه تضمینی برای حفظ جان کارگران و پیشرفت ایمن پروژه‌های ساختمانی است. فرقی نمی‌کند از داربست فلزی نو استفاده کنید یا داربست دست دوم، یا اینکه بخواهید با لوله داربست ۶ متری یک سازه بسازید؛ اصل مهم، رعایت دستورالعمل‌های ایمنی و استفاده از قطعات استاندارد است. در نهایت، خرید تجهیزات باکیفیت از مراکز معتبر مانند قالب علیخانی بهترین راه برای کاهش ریسک و اجرای ایمن پروژه است.
